` Các dạng nghiện và hành vi nghiện - MaCi Care MaCi Care
background-image

Sức khỏe tinh thần A-Z

Các dạng nghiện và hành vi nghiện

1. Vì sao tôi không thể dừng sau khi uống ba chai?

Một số người thật sự giỏi và có khả năng uống rượu điều độ. Họ có khả năng ngồi xuống, uống một ly rượu trong bữa tối, hai cốc bia trong bữa ăn ngoài trời hoặc một ly cocktail vào giờ vàng “happy hour” và vẫn về nhà sau đó.  

Trong khi đó, một vài người trong chúng ta gặp vấn đề với điều chúng ta hay gọi là xung động kiểm soát - tức, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể dừng lại ngay cả khi chúng ta muốn.

Có nhiều lý do khiến bạn không thể ngừng lại sau khi uống ba cốc bia:

  • Mặc dù về bản chất rượu là một chất ức chế thần kinh, chính phần làm thư giãn các ức chế não bộ này của rượu có thể khiến bạn trở nên hoang dã và phấn khích hơn. Nó giúp bạn càng dễ dàng hơn khi đưa ra những quyết định mà bạn ít làm khi tỉnh táo (chẳng hạn như sau khi uống ly thứ 4 hoặc thứ 5, nốc ly rượu mạnh hoặc ngồi vào tay lái ô tô.) Nếu điều này thỉnh thoảng xảy ra, vào ngày sinh nhật hoặc vào ngày lễ, điều đó không phải là vấn đề lớn (mặc dù bạn không bao giờ nên lái xe sau khi uống rượu.) Nếu điều này diễn ra thường xuyên, thì có thể điều gì đó khác đang xảy ra.
  • Có thể bạn có một vấn đề sức khỏe tâm thần tiềm ẩn, như lo âu lan tỏa hoặc ám sợ xã hội, và bạn sử dụng rượu để bớt căng thẳng hoặc để làm việc với nhóm nhiều người. Chúng tôi thường gọi đây là hành vi tự điều trị. Dù vậy, đây là một hành vi nguy cơ vì một số lý do, đặc biệt là khi bạn nhận thấy hệ quả là bản thân uống rất nhiều.
  • Có thể bạn gặp khó khăn trong việc quản lý cơn bốc đồng của mình. Nếu bạn có vấn đề này  bạn có thể thấy biểu hiện theo những cách khác, ví dụ như chơi trò chơi điện tử một cách ám ảnh hoặc cảm thấy căng thẳng nếu bạn không thể truy cập Facebook.
  • Hành vi này có thể là một dấu chỉ cho thấy bạn có tình trạng nghiện đồ uống có cồn hoặc là người uống có vấn đề.

Bất kể lý do là gì, nếu việc không thể cắt giảm/ngừng lại đang làm phiền bạn — hoặc người mà bạn quan tâm và tin tưởng đã đề cập đến điều này thì — bạn nên nói chuyện với một chuyên gia. Một nơi tuyệt vời để bắt đầu là bác sĩ chăm sóc chính của bạn, người mà bạn gặp hàng ngày. Nếu bạn không cảm thấy thoải mái khi gặp bác sĩ y khoa, vẫn có những nhà trị liệu hoặc tham vấn chuyên về tình trạng sử dụng rượu hay chất kích thích.

2. Mất trí nhớ tạm thời khi uống rượu có bình thường không?

Mất trí nhớ tạm thời (black out) là gì?

Uống nhiều rượu có thể tạm thời ngăn cản khả năng lưu giữ những ký ức mới. Nó sẽ không ảnh hưởng đến ký ức về những gì đã diễn ra trước khi bạn bắt đầu uống rượu. Nhưng bạn có thể thức dậy vào sáng hôm sau mà không biết mình đang ở đâu, đến đó bằng cách nào hoặc bạn đã làm gì ở một thời điểm nào đó vào đêm hôm trước.

Mất trí nhớ tạm thời không phải lúc nào cũng rõ ràng. Có thể bạn nghĩ rằng bạn nhớ tất cả mọi thứ đã xảy ra, cho đến khi một người bạn nói với bạn về điều bạn đã làm mà bạn hoàn toàn không nhớ. Đôi khi bạn có thể nhớ một số chi tiết nhất định nếu ai đó gợi nhắc trí nhớ của bạn. Một số người gọi những trường hợp mất trí nhớ tạm thời ít nghiêm trọng này là "brownouts" (chơi chữ của blackout, còn có nghĩa là ‘bánh hạnh nhân’).

Mất trí nhớ tạm thời (black out) khác với ngất xỉu (pass out). Khi bạn ngất đi, bạn mất đi ý thức, và cơ thể bạn bất động ở nguyên vị trí ngất xỉu. Khi bạn mất trí nhớ tạm thời, bạn dường như vẫn hoạt động bình thường đối với mọi người xung quanh. Chỉ khi bạn thức dậy vào ngày hôm sau và không thể nhớ chuyện gì đã xảy ra thì bạn mới thấy được rằng bạn đã mất trí nhớ.

Có nguy hiểm không?

Mất trí nhớ tạm thời thường liên quan đến tình trạng uống nguy hại hoặc uống quá chén… vốn có thể gây nguy hiểm cho dù bạn có bị mất ký ức hay không. Bạn càng uống nhiều rượu, bạn càng có nhiều khả năng đưa ra những quyết định sai lầm hoặc mắc tai nạn. Bạn cũng có nhiều khả năng gặp những nguy cơ sức khỏe lâu dài, như các vấn đề về gan, huyết áp cao và một số loại ung thư.

Mất trí nhớ tạm thời có thể thực sự đáng sợ. Nếu bạn không quen biết tất cả những người bạn đã ở cùng, khó có thể biết được liệu có điều nguy hiểm gì đã xảy ra với bạn khi bạn ở trong tình trạng mất trí nhớ hay không. Bạn có quan hệ tình dục không an toàn với ai không? Bạn có bị ngã và đập đầu vào một thời điểm nào không? Trong một số trường hợp, bạn thật sự không thể biết.

Làm thế nào để tôi tránh bị mất trí nhớ tạm thời thêm lần nữa?

Không có một con số chính xác dành cho số lượng ly rượu mà bạn có thể uống đến khi mất trí nhớ tạm thời. Tình trạng này liên quan đến nồng độ cồn trong máu, yếu tố vốn có thể bị ảnh hưởng bởi rất nhiều thứ — ví dụ như tốc độ bạn uống nhanh như thế nào, bạn ăn bao nhiêu giữa các lần uống, kích thước cơ thể và cách bộ não của bạn hoạt động.

Nếu bạn chỉ mất trí nhớ một vài lần, bạn có thể tránh được nó trong tương lai chỉ bằng cách cẩn thận hơn về lượng uống và tốc độ uống của bạn:

  • Đảm bảo uống nước giữa các lần uống có cồn.
  • Không uống khi bụng đói — ít nhất không uống quá 1 hoặc 2 ly.
  • Tránh uống quá chén: uống nhiều hơn 4-5 ly trong khoảng thời gian 2 giờ.
  • Nếu ai đó mà bạn tin tưởng là tài xế được chỉ định vào đêm hôm đó, hoặc họ chỉ uống một vài ly, bạn có thể nhờ họ để mắt đến bạn để đảm bảo rằng bạn không làm bất cứ điều gì nguy hiểm. Nhưng đừng dựa vào điều này quá nhiều — không có gì vui khi trở thành một người khiến mọi người phải “trông chừng” giúp.

Nếu bạn thường xuyên mất trí nhớ tạm thời, có lẽ đã đến lúc bạn nên suy nghĩ xem liệu mình có vấn đề về uống rượu hay không. Điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn nghiện rượu. Nhưng điều đó có nghĩa là bạn đang đánh cược với sức khỏe và sự an toàn của bản thân, và một gợi ý tốt khác là bạn nên cắt giảm lượng uống của mình.

3. Liệu tôi có đang quan hệ tình dục quá nhiều?

Tình dục là một phần tự nhiên và quan trọng của cuộc sống. Tình dục vốn dĩ hài lòng và tích cực. Nhưng nếu bạn trải nghiệm quá nhiều sự tích cực, bạn có thể cảm thấy nó dường như dần chiếm lấy cuộc sống của bạn!

Quan hệ tình dục nhiều liệu có bình thường không?

Tình dục là một điều rất riêng tư. "Cảm nhận bình thường" của bạn có thể khác với của người khác. Một người trưởng thành thông thường quan hệ tình dục khoảng một lần một tuần [1], nhưng quan hệ tình dục nhiều hơn hoặc ít hơn cũng bình thường - miễn là nó phù hợp với bạn.

Có những thời điểm nhất định bạn có thể quan hệ tình dục nhiều hơn bình thường. Nếu ham muốn tình dục của bạn đột nhiên vượt ngưỡng, nó có thể khiến bạn mất cảnh giác. Mặc dù vậy có rất nhiều điều ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của bạn:

  • Thay đổi lối sống: Ăn uống đúng cách, tập thể dục và ngủ đủ giấc đều có thể làm tăng ham muốn tình dục của bạn.
  • Tuổi tác: Ham muốn tình dục của bạn có thể tăng giảm tùy theo tuổi tác của bạn.
  • Thuốc men hoặc chất kích thích: Nhiều loại thuốc — hợp pháp và bất hợp pháp — có thể ảnh hưởng đến ham muốn tình dục của bạn. Nếu gần đây bạn đã bắt đầu hoặc ngừng dùng loại thuốc nào đó, hoặc thay đổi liều lượng, đó có thể là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến ham muốn.
  • Tình trạng mối quan hệ: Khi bạn bắt đầu một mối quan hệ mới, quan hệ tình dục nhiều là điều thường thấy. Hoặc, có thể bạn vừa rời bỏ một mối quan hệ mà việc quan hệ tình dục không thỏa mãn, và hiện tại bạn bù đắp cho khoảng thời gian đã mất.
  •  Sức khỏe tinh thần: Căng thẳng có thể giết chết ham muốn tình dục của bạn… hoặc nó có thể khiến bạn muốn quan hệ tình dục như một cơ chế ứng phó. Một số bệnh tâm thần có sự ảnh hưởng riêng đối với ham muốn tình dục. Ví dụ, những người mắc rối loạn lưỡng cực thường quan hệ tình dục nhiều hơn trong giai đoạn hưng cảm. Tình dục cũng có thể là loại kỹ năng đương đầu của một người trước trầm cảm và lo âu. Nếu bạn cho rằng tình trạng sức khỏe tâm thần có liên quan, hãy thử thực hiện một trong các bài kiểm tra sức khỏe tâm thần của chúng tôi.

Ngoài ra còn rất nhiều sự đa dạng về người mà chúng ta có quan hệ tình dục [2]. Sự trải nghiệm tình dục ở cá nhân là điều bình thường.

Các nền văn hóa và tôn giáo khác nhau có niềm tin riêng của họ về những gì được chấp nhận hoặc phù hợp đạo đức. Nếu hành vi tình dục của bạn không phù hợp với những kỳ vọng đó, bạn có thể cảm thấy tội lỗi và nghĩ rằng mình có vấn đề. Trong những tình huống đó, bạn cần tự hỏi mình cần thay đổi điều gì: hành vi tình dục của bạn, hay niềm tin của bạn về tình dục? Nếu một trong hai điều trên đều bình thường, đừng để người khác kiểm soát cảm giác của bạn về trải nghiệm tình dục của bạn.

Những điều như phi hôn nhân và đa thê cũng đang dần được xã hội chấp nhận nhiều hơn. Những kiểu quan hệ này hoàn toàn lành mạnh và có thể được đồng thuận. Nhưng chúng tôi không cổ xúy rằng bạn có thể ngoại tình. Khi bạn bước ra ngoài lằn ranh mà bạn và đối tác đã xác định cho mối quan hệ của mình, bạn đang vi phạm lòng tin nơi họ. Ngoại tình khá phổ biến ở cả nam giới và phụ nữ, nhưng nó cũng thường chỉ là một trong nhiều vấn đề trong một mối quan hệ.

Khi nào hành vi tình dục của tôi trở thành một vấn đề sức khỏe tâm thần?

Vấn đề không phải là mức độ quan hệ tình dục của bạn nhiều hay ít, hoặc bạn đang quan hệ với ai — mà là điều này ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn như thế nào.

  • Tình dục có chiếm quá nhiều thời gian của bạn đến mức bạn khó hoàn thành trách nhiệm cuộc sống của mình không?
  • Hoạt động tình dục của bạn có nằm ngoài giá trị của bạn không?
  • Bạn đang quan hệ tình dục không an toàn?
  • Bạn có đang làm tổn thương người khác bằng cách lừa dối họ hoặc bằng cách ép buộc họ làm những hoạt động tình dục mà họ không cảm thấy thoải mái không?

Nếu câu trả lời cho bất kỳ câu hỏi trên là “có”, có lẽ đã đến lúc bạn nên suy nghĩ thay đổi hành vi tình dục của mình. Điều này cũng có nghĩa là thực hiện khác đi hoặc cắt giảm mức độ quan hệ tình dục mà bạn đang có. Nếu bạn đã cố gắng cắt giảm nhưng không thể, có khả năng bạn nghiện tình dục. Hãy xem định nghĩa về các loại hành vi nghiện và xem nó có mô tả đời sống tình dục của bạn không.

Cho dù bạn nghiện tình dục hay bạn chỉ cảm thấy không thoải mái với đời sống tình dục của mình ở một khía cạnh nào đó, thì việc tìm đến một người để trò chuyện về nó sẽ rất hữu ích. Bác sĩ gia đình, phòng khám sức khỏe tình dục địa phương hoặc nhà trị liệu chuyên về tình dục là những gợi ý tuyệt vời để bắt đầu.

4. Điều trị chứng nghiện Internet

Internet là một nơi tự do, và tuyệt vời, nó đã thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta sống, học tập và làm việc - nhưng khi một người không thể tìm thấy sự cân bằng giữa thời gian trực tuyến và thời gian ngoại tuyến, điều đó đồng nghĩa với sự xuất hiện các vấn đề sức khỏe tâm thần của họ.

Với một số người, duy trì trạng thái online trở thành một cơn nghiện.

Trước tiên, bạn cần biết rằng chưa có một định nghĩa nào cho chứng nghiện internet. Tuy nhiên, điều được nhất trí chung là những người nghiện Internet (1) gặp khó khăn trong việc hoàn thành các nghĩa vụ cá nhân và nghề nghiệp do các hoạt động trực tuyến của họ, và (2) cách họ sử dụng Internet gây căng thẳng cho các mối quan hệ với gia đình và bạn bè. Những người nghiện Internet cũng thường trải qua những cảm xúc tiêu cực hoặc các triệu chứng cai nghiện khi bị hạn chế truy cập Internet.

Nghiện Internet còn có thể được gọi là nghiện máy tính, hành vi sử dụng Internet không chế ngự, Sử dụng Internet có Vấn đề (PIU), lệ thuộc Internet, hoặc hành vi sử dụng Internet bệnh lý. Các nhà nghiên cứu ước tính rằng 6% người có chứng nghiện Internet. Một số chuyên gia phân loại chứng nghiện Internet là một chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, trong khi những người khác lại ví nó như một chứng rối loạn kiểm soát xung động.

Do đó, hiện chưa có một phương pháp điều trị cụ thể nào cho chứng nghiện Internet.

Nghiện Internet được điều trị theo một số cách như:

  • Liệu pháp trò chuyện hầu như luôn được kết hợp trong  điều trị chứng nghiện Internet. Trị liệu nhận thức-hành vi (CBT) và trị liệu nhóm là phổ biến.
  • Thuốc có thể được sử dụng để giúp quản lý các triệu chứng của bệnh tâm thần tiềm ẩn và kiểm soát những suy nghĩ xâm nhập về việc lên mạng.
  • Tập thể dục có thể được kết hợp với điều trị nghiện Internet để giảm bớt ảnh hưởng của việc giảm dopamine trong não khi hạn chế sử dụng Internet.
  • Điều trị nghiện Internet nhằm mục đích tạo ra ranh giới và cân bằng với việc sử dụng Internet hơn là loại bỏ nó hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu có một ứng dụng, trò chơi hoặc trang web nào là tâm điểm của chứng nghiện, thì việc ngừng sử dụng nó có thể là một phần của việc điều trị.

Câu hỏi thường gặp

Đăng ký nhận thư điện tử

Những thông tin chăm sóc sức khỏe tinh thần hữu ích sẽ được gửi đến quý khách hàng hằng tuần