Bệnh Tâm thần là những trạng thái về não ảnh hưởng đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi. Bởi vì tất cả chúng ta đều có bộ não cho nên việc gặp một số vấn đề về sức khỏe tâm thần trong cuộc sống thực sự khá phổ biến.

Đối với những người mắc bệnh tâm thần, não của họ thay đổi theo hướng mà họ không thể suy nghĩ, cảm nhận hoặc hành động  theo ý mình. Đối với một số người, điều này có nghĩa là tâm trạng sẽ có những thay đổi cực đoan và ngoài ý muốn như cảm thấy buồn bã hay lo lắng hơn bình thường. Với những người khác thì không thể suy nghĩ sáng suốt, giao tiếp với người đang nói chuyện với mình hoặc có những suy nghĩ kỳ quái nhằm giúp giải thích những cảm giác kỳ lạ mà họ đang gặp phải.

Không như các bệnh thể lý thông thường khác, bệnh tâm thần liên quan đến những vấn đề xuất phát từ não bộ. Não bộ là một cơ quan. Cũng giống như bất kỳ cơ quan nào khác trong cơ thể chúng ta, nó có thể trải qua những thay đổi dựa trên trải nghiệm sống như căng thẳng, sang chấn, thiếu ngủ và thiếu dinh dưỡng. Nói chung, khi một người nào đó có vấn đề về sức khoẻ tâm thần, nghĩa là một thứ gì đó của não bộ đã thay đổi và cách thức hoạt động của nó cũng thay đổi theo.

Bạn có cảm xúc và suy nghĩ tiêu cực không có nghĩa là bạn bị bệnh tâm thần. Để được chẩn đoán mắc bệnh tâm thần, những thay đổi tiêu cực trong suy nghĩ và cảm xúc phải:

• Ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng làm những việc bạn muốn (bác sĩ gọi là sự lan tỏa)
• Thời gian kéo dài hơn bình thường (bác sĩ gọi là dai dẳng).

Cảm xúc tiêu cực có thể đến từ những thay đổi trong cuộc sống như vào đại học, mất bạn bè hoặc có tang chế. Những thay đổi tâm trạng này không phải là bệnh tâm thần, đây chỉ là cơ chế đương đầu với hoàn cảnh cuộc sống. Đối với một số người có hoàn cảnh sống khắc nghiệt (như sang chấn g hoặc căng thẳng nghiêm trọng) mà không được giải quyết có nguy cơ làm cho vấn đề nghiêm trọng hơn, trở thành bệnh tâm thần.

Cuối cùng bệnh tâm thần đã trở thành một vấn đề đương đại, nó là một chủ đề nóng trên các trang tin tức và mạng xã hội. Có thể bạn đã từng nghe nói về nó. Và bạn cũng đang trải qua… điều gì đó. Nhưng làm thế nào để xác định liệu những gì bạn đang trải qua có phải là dấu hiệu của bệnh tâm thần hay không?

Tìm triệu chứng

Bệnh tâm thần chỉ là một căn bệnh. Bạn nên nghĩ về sức khỏe tâm thần như cách bạn nghĩ về sức khỏe thể chất của mình. Dưới đây là ý nghĩa của chúng:

Tất cả chúng ta đều trải qua những thăng trầm về sức khỏe thể chất của mình. Trong một số ngày bạn có thể cảm thấy hơi đau, mệt mỏi hoặc sụt sịt. Điều đó không có nghĩa là bạn chắc chắn bị “ốm”. Bạn biết mình bị ốm khi nhận thấy:

• Có điều gì đó đột ngột thay đổi theo chiều hướng xấu hơn. Hôm qua bạn cảm thấy ổn nhưng hôm nay nhiệt độ cơ thể hơi cao và bạn bị mất giọng. Hay…

• Một điều gì đó cản trở bạn hoạt động như bình thường. Những điều bình thường dễ dàng nay lại trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Thậm chí nó còn tồi tệ đến mức bạn không thể đi học hay đi làm.

Bệnh tâm thần cũng vậy. Sự khác biệt duy nhất là thay vì tìm kiếm các triệu chứng về thể chất như sổ mũi hay đau bụng thì bạn phải nhìn vào suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình. Dưới đây là một số ví dụ có thể hữu ích cho bạn:

• Bạn đã từng thực sự vui vẻ và hướng ngoại, nhưng gần đây tất cả những gì bạn muốn làm là ngồi trong phòng của mình.

• Những thứ bạn từng yêu thích nay đã mất đi sự hấp dẫn. Thức ăn không còn thấy ngon như trước và những bản nhạc bạn yêu thích giờ đây nghe có vẻ nhàm chán.

• Bạn hay ngủ gật trong lớp. Bạn khó tập trung và học tốt ở trường.

• Bạn của bạn đang nói và bạn cố gắng lắng nghe nhưng không thể tập trung. Tất cả những gì bạn nghĩ đến là điều tồi tệ nào đó có thể xảy ra với mình.

• Gần đây, bạn bắt đầu nghe thấy những giọng nói mà dường như không ai khác nghe thấy.

• Bạn không thể ra khỏi nhà mà không kiểm tra tất cả các ổ khóa nhiều lần. Bạn thực hiện việc này nhiều đến mức khiến bạn đi làm muộn.

• Bạn hay tức tối và không ngừng cáu gắt với mọi người

Tất nhiên không phải tất cả những triệu chứng này đều xảy ra với bạn, nhưng chúng đều có điểm chung: có một số thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc hay hành vi khiến bạn khó có cuộc sống bình thường hơn.

Từ chuyên môn mà chuyên gia sức khỏe tâm thần sử dụng để đề cập đến một bệnh tâm thần cụ thể được gọi là chẩn đoán. Một ví dụ về chẩn đoán như là “rối loạn lo âu lan toả” hay “rối loạn lưỡng cực II”. Có rất nhiều loại bệnh tâm thần khác nhau chứ không chỉ đơn thuần là “trầm cảm”. Nếu bạn chắc rằng mình đang trải qua một căn bệnh tâm thần nào đó nhưng không chắc đó là bệnh gì thì bạn sẽ bắt đầu từ đâu?

1. Tôi có nên tự chẩn đoán không?

Bạn không nhất thiết phải có chẩn đoán để tìm sự trợ giúp. Một số nhà trị liệu thực sự không muốn chẩn đoán bệnh của thân chủ họ. Ngay cả những người không mắc bệnh tâm thần cũng nhận được lợi ích từ trị liệu tâm lý hoặc các phương pháp điều trị sức khỏe tâm thần khác. Điều quan trọng nhất cần nhận ra rằng bản thân đang trải qua một điều gì đó và nên cần một số sự trợ giúp.

Tuy nhiên, có lẽ sẽ tốt hơn nếu xác định một cái tên cho những gì bạn đang trải qua. Dán nhãn tên bệnh để giúp bạn chứ không phải giới hạn bạn hoặc đặt bạn vào một bệnh cụ thể. Việc chẩn đoán chính xác sẽ giúp bạn:

• Tìm được thông tin trực tuyến  hữu ích

• Kết nối với những người đã có trải nghiệm tương tự

• Có phương pháp điều trị phù hợp

Ví dụ, nếu bạn biết mình mắc chứng rối loạn lưỡng cực thì bạn có thể tìm kiếm trên Google những thông tin về bệnh “rối loạn lưỡng cực” và sẽ tìm thấy rất nhiều thông tin về nó. Có một số diễn đàn trực tuyến, nơi mọi người thảo luận về chứng rối loạn lưỡng cực một cách cụ thể. Ngoài ra có một số loại thuốc có tác dụng đối với chứng rối loạn lưỡng cực nhưng không có tác dụng đối với các bệnh tâm thần khác như lo âu hoặc trầm cảm.

2. Vậy làm thế nào để bạn tìm ra những triệu chứng?

Đôi khi một người có thể hiểu rõ tình trạng mà bản thân mắc phải khi đọc về nó trên mạng hay nói chuyện với những người đã từng có trải nghiệm tương tự. Nhưng nó cũng dễ khiến ta mất bình tĩnh. Bạn đã bao giờ sử dụng WebMD để kiểm tra các triệu chứng về thể chất và nghĩ rằng mình phải mắc một số bệnh hiếm gặp chưa? Bệnh tâm thần cũng giống như vậy.

Một việc có thể làm là kiểm tra sức khỏe tâm thần trực tuyến. Các công cụ sàng lọc trên trang web này giống như những công cụ được sử dụng trong nhiều văn phòng của bác sĩ. Chúng được xác thực một cách khoa học và chính xác hơn nhiều so với việc chỉ đọc về một thứ gì đó và phỏng đoán. Bạn có thể sử dụng kết quả này để báo với gia đình, bạn bè hoặc sử dụng chúng để theo dõi tiến trình của bệnh theo thời gian.

Cuối cùng, nếu bạn muốn được chẩn đoán chính thức về khả năng bị bệnh tâm thần thì bạn nên đi gặp bác sĩ hoặc nhà trị liệu. Họ sẽ hỏi bạn một số câu hỏi dựa trên quá trình đào tạo và kinh nghiệm làm việc để xác định xem các triệu chứng của bạn có khớp với một bệnh tâm thần cụ thể hay không. Nếu có thể bạn nên gặp chuyên gia về sức khỏe tâm thần như bác sĩ tâm thần hay nhà trị liệu. Các bác sĩ gia đình thông thường có thể chẩn đoán các tình trạng bệnh phổ biến như trầm cảm hoặc lo âu. Hay họ cũng có thể giới thiệu cho bạn một chuyên gia trong lĩnh vực này..

Ngay cả các chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng có thể không  hoàn hảo. Nếu bạn đã được chẩn đoán về bệnh gì đó nhưng nghĩ nó  không chính xác thì bạn có thể hỏi thêm ý kiến thứ hai. Tuy nhiên hãy luôn nhớ rằng: chẩn đoán không xác định bệnh của bạn, đó chỉ là một cách kết nối bạn với sự hỗ trợ mà bạn cần.

Hầu hết các bệnh tâm thần không có một nguyên nhân duy nhất mà nó có rất nhiều nguyên nhân được gọi là các yếu tố nguy cơ.  Càng có nhiều nguy cơ bạn càng có nhiều khả năng mắc bệnh tâm thần. Đôi khi bệnh tâm thần phát triển từ từ, nó không xuất hiện cho đến khi có căng thẳng kích hoạt nó.

Có nhiều nguy cơ và nguyên nhân gây nên bệnh tâm thần, dưới đây là một số ví dụ:

• Di truyền. Bệnh tâm thần do di truyền trong gia đình.

• Môi trường sống. Sống trong môi trường căng thẳng khiến bạn dễ mắc bệnh tâm thần như sống trong cảnh nghèo đói hoặc một gia đình hay ngược đãi khiến não bộ của bạn căng thẳng và thường gây ra bệnh tâm thần.

• Sang chấn thời thơ ấu. Ngay cả khi bạn không còn ở trong một môi trường căng thẳng, những điều đã xảy ra với bạn khi còn nhỏ có thể ảnh hưởng đến tương lai.

• Các sự kiện căng thẳng: như mất người thân, hoặc bị tai nạn xe hơi.

• Những suy nghĩ tiêu cực. Thường xuyên đặt bản thân vào những tình huống tồi tệ nhất khiến bạn mắc kẹt trong giai đoạn trầm cảm hoặc lo lắng.

• Các thói quen không lành mạnh: như ngủ không đủ giấc, hoặc bỏ ăn.

• Lạm dụng ma túy và rượu: Lạm dụng ma túy và rượu có thể gây ra bệnh tâm thần. Nó cũng có thể làm cho việc phục hồi sau bệnh tâm thần khó khăn hơn.

• Chất hóa học trong não. Bệnh tâm thần liên quan đến sự mất cân bằng của các chất hóa học tự nhiên trong não và cơ thể của bạn.

Những nguy cơ này không chỉ tác động đến những người đã có bệnh tâm thần ngay từ đầu mà chúng còn làm nghiêm trọng hơn các triệu chứng và khi họ trải qua các triệu chứng đó.

Bạn cũng có thể cải thiện sức khỏe tâm thần của mình bằng cách hành động để giảm  thiểu các nguy cơ như tìm ra cách điều trị thông qua thuốc hay trị liệu.