Buồn là một trải nghiệm bình thường của con người, nhưng có quá nhiều nỗi buồn có thể gây ra đau khổ và nhiều vấn đề trong cuộc sống. Khi có quá nhiều nỗi buồn ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn, bạn có thể sẽ bị trầm cảm.

Trầm cảm là một loại bệnh tâm thần được gọi là rối loạn khí sắc. Rối loạn khí sắc xảy ra khi những thay đổi trong tâm trạng vượt quá mức so với những vui buồn bình thường mà tất cả chúng ta trải qua hàng ngày. Các giai đoạn trầm cảm thường kéo dài ít nhất hai tuần, nhưng đôi khi chúng có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm.

Trầm cảm không chỉ là cảm giác buồn. Một số triệu chứng mà những người bị trầm cảm trải qua bao gồm:

• Cảm thấy buồn hoặc có vẻ buồn rầu, trống rỗng hoặc cáu gắt hầu như cả ngày
• Mất hứng thú với các hoạt động mà bạn thường yêu thích
• Thay đổi về cảm giác thèm ăn hoặc cân nặng - ăn nhiều hơn hoặc ít hơn; tăng cân hay giảm cân
• Thay đổi giấc ngủ - không ngủ được hoặc ngủ quá nhiều
• Thay đổi hành vi - cảm thấy bồn chồn hoặc uể oải
• Cảm thấy kiệt sức ngay cả khi bạn dường như đã ngủ đủ giấc
• Nói hoặc di chuyển chậm chạp, lo lắng hoặc đi đi lại lại
• Cảm thấy vô giá trị hoặc tội lỗi
• Khó khăn trong suy nghĩ, tập trung hoặc đưa ra quyết định
• Có suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử

Bạn không cần phải trải qua tất cả những điều này để được xem là bị trầm cảm. Trải nghiệm trầm cảm của mọi người thường khá khác nhau.

Nó có thể là gì khác ngoài trầm cảm?

Một số điều có thể khiến bạn có vẻ như bị trầm cảm, nhưng thực sự có vấn đề khác đang xảy ra. Ví dụ:

• Sử dụng chất kích thích hoặc thuốc làm cho bạn cảm thấy kiệt sức. Nếu một loại thuốc khiến bạn cảm thấy buồn bã, thì bạn nên trao đổi với bác sĩ về điều này. Việc sử dụng chất kích thích hoặc uống nhiều rượu bia cũng có thể gây ra các triệu chứng trầm cảm - có thể bạn đang cố gắng tự điều trị cho bệnh trầm cảm của mình hoặc một bệnh tâm thần khác.
• Các vấn đề bệnh lý như đau mãn tính hoặc bệnh về tuyến giáp. Đôi khi điều trị một bệnh lý tiềm ẩn có thể làm cho chứng trầm cảm biến mất hoặc trở nên ít nghiêm trọng hơn.
• Nỗi buồn. Nếu bạn đã mất một người thân yêu hoặc đau buồn về một thay đổi lớn trong cuộc sống, bạn có thể cảm thấy vô cùng buồn bã trong một thời gian. Nếu tình trạng không thuyên giảm sau một thời gian dài (hơn hai tháng), thì có thể bạn đã mắc chứng trầm cảm.

Những vấn đề trong cuộc sống

Đối với những người bị trầm cảm, các triệu chứng có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng trong cuộc sống của họ. Chứng trầm cảm có thể khiến họ rút lui khỏi gia đình, bạn bè hoặc người yêu. Họ có thể gặp khó khăn ở trường học hoặc nơi làm việc. Họ có thể quên làm bài tập, không thể tập trung vào công việc hay cảm thấy quá tải với các hoạt động. Họ thậm chí không thể đến trường hoặc đi làm.

Stress và lo âu

Không có gì lạ khi những người bị trầm cảm cũng cảm thấy stress hoặc lo âu. Một số người trở nên lo lắng khi nghĩ về chứng trầm cảm của mình — họ có thể cảm thấy cơn trầm cảm đang diễn ra hoặc lo lắng rằng nó sẽ không biến mất. Nhiều người bị trầm cảm cũng trải qua một loại bệnh tâm thần khác: lo âu. Lo âu liên quan đến sự lo lắng và stress cực độ, liên tục.

Trầm cảm ở người mắc chứng rối loạn lưỡng cực

Những người bị rối loạn lưỡng cực thường trải qua các giai đoạn xen kẽ giữa trầm cảm và hưng cảm. Hưng cảm liên quan đến cảm giác cực kỳ phấn khích và vui vẻ trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Trầm cảm ở những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực cũng tương tự như trầm cảm đơn cực.

Suy nghĩ về cái chết

Những người bị trầm cảm thường nghĩ về cái chết. Nghĩ về cái chết không phải lúc nào cũng liên quan đến tự sát. Nhiều người cho biết họ thường nghĩ về việc không còn tồn tại nữa hoặc tự hỏi liệu thế giới có tốt đẹp hơn nếu không có họ hay không. Nếu có suy nghĩ về tự sát hoặc đã có kế hoạch tự sát, việc quan trọng cần làm là phải liên hệ và nhận sự giúp đỡ.

Hưng cảm là gì?

Hưng cảm là một giai đoạn có nhiều năng lượng hoặc tâm trạng cực kỳ hưng phấn liên quan đến rối loạn lưỡng cực. Tâm trạng và mức năng lượng của mỗi người thường thay đổi trong ngày và theo thời gian. Nhưng người bị hưng cảm thường thay đổi nghiêm trọng hơn so với cách suy nghĩ hoặc hành vi của người bình thường, và nó có thể kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng. Điều này có thể gây ra một số vấn đề nghiêm trọng trong các mối quan hệ cá nhân, trong công việc và trong học tập.

Người bị hưng cảm thường có vẻ khác nhau ở mỗi người, nhưng nhìn chung nó bao gồm một số điều sau:

• có nhiều năng lượng,
• cảm giác "hưng phấn" (cực kỳ phấn khích và hạnh phúc hoặc thậm chí "sung sướng")
• cảm thấy không thể dừng lại hoặc có cảm giác bất khả chiến bại
• tư duy dồn dập
• nói rất nhanh (các chuyên gia sức khỏe tâm thần gọi là “loạn vận ngôn”)
• hành vi kỳ lạ hoặc bất thường
• dễ bị phân tâm hoặc khó chịu
• không muốn ngủ
• hành vi bốc đồng
• lo âu dữ dội
• cảm thấy xa rời thực tại (loạn thần)

Người bị rối loạn lưỡng cực thường có những cảm xúc lẫn lộn về các triệu chứng hưng cảm. Bạn có thể đã từng nghe nhiều câu chuyện về những người nghệ sĩ và nhạc sĩ mắc chứng rối loạn lưỡng cực đã tạo ra tác phẩm sáng tạo nhất của đời mình khi bị hưng cảm. Người bị hưng cảm thường tham gia vào các dự án lớn mới, chẳng hạn như bắt đầu một công việc kinh doanh mới. Cảm giác bất khả chiến bại có thể thôi thúc bạn mạo hiểm hơn, nhưng nó cũng có thể dẫn đến hành vi mạo hiểm. Tăng đột ngột việc sử dụng chất kích thích, quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiêu quá nhiều tiền là những điều phổ biến. Mặc dù cơn hưng cảm thường làm cho bạn cảm thấy thực sự tốt trong thời điểm đó, nhưng nó gây ra nhiều vấn đề cho cuộc sống của mọi người. Đôi khi, hưng cảm thậm chí có thể dẫn đến nhập viện.

Điều quan trọng cần lưu ý rằng đây là những thay đổi lớn so một người bình thường trước đó. Nếu ai đó luôn nói nhanh, đưa ra quyết định bốc đồng và không ngủ nhiều, đó có thể không phải là dấu hiệu của một giai đoạn hưng cảm.

Loạn thần

Hưng cảm cũng có thể bao gồm các triệu chứng loạn thần. Một người nào đó bị loạn thần có thể:

• nhìn hoặc nghe thấy những thứ không có thực (ảo giác)
• ngôn ngữ vô tổ chức hoặc kỳ quặc đối với người khác
• sợ hãi hoặc nghi ngờ bạn bè hay các thành viên trong gia đình, người lạ, tổ chức (hoang tưởng)
• cảm giác như họ đang bị theo dõi

Hưng cảm nhẹ

Hưng cảm nhẹ là một dạng hưng cảm ít dữ dội hơn. Các triệu chứng của chúng đều tương tự nhau, nhưng ảnh hưởng của hưng cảm nhẹ đến cuộc sống hàng ngày của mọi người thì không quá nghiêm trọng. Nó không liên quan đến các triệu chứng loạn thần và hiếm khi dẫn đến nhập viện. Bởi vì hưng cảm nhẹ ít gây xáo trộn hơn, nên thường không được chú ý hoặc không được báo cáo. Hưng cảm nhẹ thường gặp nhất ở người mắc chứng rối loạn lưỡng cực II và rối loạn lưỡng cực chu kỳ.

Tôi bị rối loạn nhân cách ranh giới hay rối loạn lưỡng cực?

Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bị rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn nhân cách ranh giới (BPD), thì việc hiểu được sự khác biệt này có thể khá mơ hồ. Có thể bạn đã phải vật lộn với sự khí sắc thất thường, có suy nghĩ tự làm hại bản thân hoặc đưa ra những quyết định bốc đồng - tất cả những điều này đều phổ biến ở những người mắc cả hai tình trạng này. Nhưng mặc dù có những điểm tương đồng, rối loạn lưỡng cực và BPD cũng có rất nhiều điểm khác biệt. Hiểu được những sự khác biệt này có thể giúp bạn quyết định được những bước cần thực hiện để cải thiện sức khỏe tâm thần của mình.

Rối loạn khí sắc và rối loạn nhân cách 

Rối loạn lưỡng cực là một rối loạn khí sắc - nó chủ yếu liên quan đến những thay đổi trong tâm trạng của bạn. Những người bị rối loạn lưỡng cực thường trải qua các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm. Hưng cảm liên quan đến cảm giác tràn đầy năng lượng và vô cùng phấn khích. Đôi khi những người bị hưng cảm thường mất kết nối với thực tế (đây được gọi là loạn thần). Trầm cảm là cảm giác vô cùng buồn bã và kiệt sức trong vài tuần. Giữa các cơn hưng cảm và trầm cảm, người bị rối loạn lưỡng cực có thể cảm thấy tương đối ổn định.

Không giống như rối loạn lưỡng cực, BPD là một rối loạn nhân cách. Rối loạn nhân cách liên quan đến các kiểu suy nghĩ và hành vi ảnh hưởng đến tất cả các khía cạnh trong đời sống của con người. Những người mắc chứng BPD thường có phong cách gắn bó không an toàn - nghĩa là họ rất khó tin tưởng để gắn bó với người khác. Cảm xúc và bản sắc của họ có thể phụ thuộc rất nhiều vào mối quan hệ với những người khác.

Thời điểm và Kích hoạt

Khi bị hưng cảm, bạn có thể cảm thấy tràn đầy năng lượng và phấn khích trong nhiều tuần hoặc thậm chí vài tháng. Bạn có thể cảm thấy bất khả chiến bại, giống như không gì có thể hạ gục bạn. Thông thường, tâm trạng của bạn sẽ luôn tích cực ngay cả khi có những điều tồi tệ xảy ra. Tương tự như vậy, các giai đoạn trầm cảm cũng kéo dài trong một thời gian dài và bạn có thể buồn bã ngay cả khi điều tốt đẹp xảy đến. Đôi khi những giai đoạn này đột ngột xuất hiện, không có lý do rõ ràng và bằng cách này hay cách khác.

Mặc dù hưng cảm và trầm cảm có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, nhưng những người mắc chứng BPD có thể trải qua những vui buồn tột độ chỉ trong một ngày. Những thay đổi trong tâm trạng thường được kích hoạt bởi một yếu tố nào đó. Yếu tố kích hoạt thường liên quan đến các mối quan hệ cá nhân. Có thể bạn đang cảm thấy tốt, và khi ai đó có cái nhìn không đúng về bạn, bạn sẽ đột nhiên trở nên buồn bã. Nhưng ngay sau đó họ nói những điều tốt đẹp thì bạn sẽ cảm thấy rất hạnh phúc. Bạn có thể xác định được lý do tại sao bạn cảm thấy như vậy, nhưng bạn cũng bắt đầu nhận thấy mình có nhiều hành động thái quá đối với các sự kiện tương đối nhỏ.

Điều trị

Rối loạn lưỡng cực và BPD đều có thể điều trị được. Thay đổi lối sống, trị liệu tâm lý hoặc dùng thuốc là những cách phổ biến để đối phó với bệnh tâm thần.

Nhiều người bị rối loạn lưỡng cực cảm thấy tốt hơn khi dùng thuốc. Thuốc ổn định tâm trạng có thể làm giảm bớt các triệu chứng hưng cảm và trầm cảm. Nó cũng giúp bạn học cách nhận biết chứng hưng cảm và trầm cảm, đồng thời phát triển những thói quen lành mạnh giúp cuộc sống của bạn ổn định hơn.

Những người mắc chứng BPD thường trở nên tốt hơn bằng cách học cách điều chỉnh cảm xúc của họ và tham gia vào các mối quan hệ lành mạnh. Những kỹ năng này là trọng tâm của Liệu pháp Hành vi Biện chứng (DBT), phương pháp điều trị phổ biến nhất cho BPD.