Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực không giống như “tâm trạng thất thường” hay “sớm nắng chiều mưa”. Những người mắc rối loạn lưỡng cực phải trải qua các giai đoạn kéo dài đặc trưng bởi mức năng lượng cực kỳ cao và tâm trạng hưng phấn cực độ (được gọi là giai đoạn hưng cảm), hoặc mức năng lượng cực kỳ thấp và tâm trạng vô cùng ủ dột (được gọi là giai đoạn trầm cảm). Thời lượng của những giai đoạn này có thể khác nhau, nhưng chúng thường dao động từ một vài tuần cho đến một vài tháng. Giữa các giai đoạn ấy cũng có những giai đoạn mà bạn cảm thấy “bình thường.”

 Hưng cảm

Trong giai đoạn hưng cảm, có thể bạn sẽ trải qua một số tình trạng sau:

Có nhiều năng lượng

Cảm thấy như không có gì có thể ngăn cản mình

Suy nghĩ dồn dập

Không ngủ

Hành vi xung động, như tiêu tiền vô độ, quan hệ tình dục mạo hiểm hoặc lạm dụng ma túy và rượu

Các triệu chứng loạn thần — hoang tưởng, nhìn hoặc nghe thấy những thứ mà người khác không thể nhìn/nghe thấy.

Bạn có thể nhận thấy rằng một số triệu chứng nghe có vẻ đáng vui, trong khi các triệu chứng còn lại thì có vẻ đáng sợ. Đa phần mọi người đều cảm thấy tuyệt vời trong giai đoạn hưng cảm - nhưng họ lại thường đưa ra những quyết định sai lầm khiến bản thân hối hận về sau. Nếu một cơn hưng cảm trở nên thực sự nghiêm trọng, người ta còn có thể phải nhập viện.

Hưng cảm nhẹ là một dạng hưng cảm ít dữ dội hơn. Các triệu chứng trong hưng cảm nhẹ cũng tương tự như hưng cảm, nhưng tác động của nó lên cuộc sống thường nhật của người mắc lại ít nghiêm trọng hơn. Giai đoạn hưng cảm nhẹ cũng không bao giờ có loạn thần.

Cần lưu ý rằng những triệu chứng kể trên phải là những thay đổi mạnh mẽ, đáng kể so với tính cách thông thường của một cá nhân. Nếu bạn luôn nói chuyện nhanh, luôn đưa ra những quyết định bốc đồng, thường ngủ ít, thì đó không phải là dấu hiệu của cơn hưng cảm. (Chúng có thể chỉ là đặc điểm tính cách của bạn, hoặc là dấu hiệu của một tình trạng sức khỏe tâm thần khác, chẳng hạn như Rối loạn tăng động giảm chú ý - ADHD)

Trầm cảm

Trong giai đoạn trầm cảm, bạn có thể sẽ trải qua một số triệu chứng sau:

Cảm thấy vô giá trị, tê liệt hoặc trống rỗng

Năng lượng thấp

Thay đổi thói quen ngủ nghỉ và ăn uống

Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử

Những triệu chứng này cũng xuất hiện trong trầm cảm “thường”. Nhưng những người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tự tử cao hơn so với những người mắc trầm cảm.

Các khía cạnh khác của rối loạn lưỡng cực

Các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm thường kéo dài vài tuần hoặc thậm chí vài tháng. Tình trạng khi một cá nhân trải qua từ 4 giai đoạn thay đổi khí sắc trở lên trong vòng một năm được gọi là vòng chuyển nhanh (rapid cycling.)

Bạn cũng có thể trải qua các triệu chứng của hưng cảm lẫn trầm cảm cùng một lúc. Đây được gọi là giai đoạn hỗn hợp.

Bị chẩn đoán mắc rối loạn lưỡng cực có vẻ rất đáng sợ, nhưng bạn không cần phải xem đó như ngày tận thế. Với sự kết hợp của tâm lý trị liệu, thay đổi lối sống, nguồn lực hỗ trợ và/hoặc liệu pháp hóa dược, người mắc rối loạn lưỡng cực vẫn có thể sống một cuộc sống trọn vẹn và ý nghĩa. Vẫn có rất nhiều người thành công và có những đóng góp lớn cho thế giới, cho cộng đồng và những người thân yêu của họ.

Nếu bạn cho rằng mình có nguy cơ mắc rối loạn lưỡng cực, hãy làm bài kiểm tra lưỡng cực trực tuyến miễn phí của chúng tôi và tiếp tục khám phá các bài viết khác về rối loạn lưỡng cực trên trang web này để có thêm thông tin.

Hưng cảm là gì?

Hưng cảm là một giai đoạn đặc trưng bởi mức năng lượng cực kỳ cao và tâm trạng hưng phấn cực độ, có liên quan đến rối loạn lưỡng cực. Tâm trạng và mức năng lượng của mọi người có thể thay đổi nhiều lần trong ngày và không cố định theo thời gian Nhưng trong hưng cảm, chúng thay đổi một cách trầm trọng so với suy nghĩ hoặc hành vi thông thường của một cá nhân, và tình trạng này có thể kéo dài từ vài tuần lên đến vài tháng. Những triệu chứng này có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng trong mối quan hệ, việc làm và việc học của cá nhân đó.

Triệu chứng hưng cảm có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng thường bao gồm:

Có nhiều năng lượng

Cảm thấy "hưng phấn" (cực kỳ phấn khích và hạnh phúc, hoặc thậm chí "high")

Cảm thấy như không có gì có thể ngăn cản mình hoặc bất khả chiến bại

Suy nghĩ dồn dập

Nói rất nhanh (các chuyên gia sức khỏe tâm thần gọi đây là “pressured speech”, tạm dịch: “lời nói bị áp lực”)

Hành vi kỳ lạ hoặc khác thường

Dễ bị phân tâm hoặc khó chịu

Không ngủ

Hành vi xung động

Lo âu dữ dội

Cảm giác tách rời khỏi thực tế (loạn thần)

Những người mắc rối loạn lưỡng cực thường có cảm xúc lẫn lộn về giai đoạn hưng cảm của họ. Có thể bạn đã nghe qua về những câu chuyện về các nghệ sĩ hoặc nhạc sĩ mắc rối loạn lưỡng cực đã cho ra đời những tác phẩm sáng tạo nhất của mình trong cơn hưng cảm. Thông thường, người ta cũng hay thực hiện những dự án mới trong giai đoạn này, ví dụ như bắt đầu một công việc kinh doanh. Cảm giác bất khả chiến bại có thể thôi thúc bạn trở nên phiêu lưu hơn, nhưng đồng thời cũng có thể khiến bạn thực hiện những hành vi mạo hiểm. Một số ví dụ phổ biến bao gồm: tăng đột ngột việc sử dụng ma túy, quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiêu tiền hoang phí. Mặc dù hưng cảm thường khiến người mắc cảm thấy thoải mái trong giai đoạn đó, nhưng nó vẫn gây ra những rắc rối cho cuộc sống của họ. Đôi khi, cơn hưng cảm thậm chí có thể dẫn đến nhập viện.

Cần lưu ý rằng những triệu chứng kể trên phải là những thay đổi mạnh mẽ, đáng kể so với tính cách thông thường của một cá nhân. Nếu bạn luôn nói chuyện nhanh, luôn đưa ra những quyết định bốc đồng, thường ngủ ít, thì đó có lẽ không phải là dấu hiệu của giai đoạn hưng cảm.

Loạn thần

Giai đoạn hưng cảm cũng có thể bao gồm các triệu chứng loạn thần. Ví dụ như:

Nhìn hoặc nghe thấy những điều mà người khác không thể (ảo giác)

Lời nói vô tổ chức hoặc kỳ quái (theo cảm nhận của người xung quanh)

Cảm thấy sợ hãi hoặc nghi ngờ bạn bè, người thân, người lạ hoặc các tổ chức (hoang tưởng)

Cảm thấy như mình đang bị theo dõi

Hưng cảm nhẹ

Hưng cảm nhẹ là một dạng hưng cảm ít dữ dội hơn. Các triệu chứng trong hưng cảm nhẹ cũng tương tự như hưng cảm, nhưng tác động của nó lên cuộc sống thường nhật của người mắc lại ít nghiêm trọng hơn. Hưng cảm nhẹ không bao gồm các triệu chứng loạn thần và hiếm khi dẫn đến nhập viện. Bởi vì các giai đoạn hưng cảm nhẹ ít gây hại hơn so với hưng cảm, nên người mắc thường không nhận ra hoặc không báo cáo về chúng. Hưng cảm nhẹ thường gặp nhất ở rối loạn lưỡng cực II và rối loạn khí sắc theo chu kỳ.

Sang chấn là gì?

Nếu bạn đã từng chứng kiến hoặc trải qua điều gì đó khiến mình vô cùng sốc hoặc sợ hãi, thì có thể bạn đã gặp phải sang chấn. Bất cứ điều gì khiến bạn cảm thấy căng thẳng cực độ đều có thể gây ra sang chấn. Sang chấn có thể khác nhau đối với mỗi người - những thứ có vẻ bình thường với người này lại có thể gây ra sang chấn cho người khác.

Trải nghiệm sang chấn rất đa dạng. Đó có thể là mối đe dọa đối với sự an toàn về thể chất của bạn, ví dụ như tai nạn xe. Đó cũng có thể là một trải nghiệm mang tính cảm xúc và xã hội nhiều hơn. Sang chấn có thể là sự kiện chỉ diễn ra một lần, ví dụ như khi một người bị tấn công bằng vũ lực. Hoặc nó có thể dai dẳng, ví dụ như khi một đứa trẻ bị bỏ rơi ở thời thơ ấu. Những tình huống như bị bạo hành, gặp thiên tai, đối diện với cái chết đột ngột, bị bắt nạt, chịu cảnh nghèo đói hoặc bị phân biệt đối xử, tất cả đều có khả năng khơi dậy phản ứng sang chấn.

Trải nghiệm sang chấn là như thế nào?

Hầu hết mọi người đều cảm thấy lo lắng và sợ hãi trong suốt sự kiện sang chấn và sau khi sự kiện ấy kết thúc. Một số cá nhân phát triển các triệu chứng lâu dài ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hằng ngày của họ.

Sang chấn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Nhưng nó có tác động đặc biệt lâu dài đối với trẻ em, vì não bộ của chúng vẫn đang phát triển rất nhanh.

Mỗi chúng ta đều có thể có những phản ứng khác nhau trước các tình huống hoặc cảm xúc nào đó. Vì vậy, không phải ai cùng cảnh ngộ cũng có những phản ứng giống nhau. Không có cách suy nghĩ, cảm nhận hay hành động nào là “đúng” hay “sai” sau một sự kiện sang chấn cả. Nhưng bạn có thể bắt gặp những triệu chứng chung sau đây:

Các triệu chứng cảm xúc thường gặp

Sợ hãi, lo âu

Bàng hoàng, mất niềm tin

Bối rối, khó tập trung

Tức giận

Cảm thấy tội lỗi, xấu hổ

Buồn bã, tuyệt vọng

Cảm thấy mất kết nối hoặc tê liệt

Cảm thấy như mọi thứ đều nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn

Các triệu chứng cơ thể thường gặp

Khó ngủ, gặp ác mộng

Mệt mỏi, kiệt sức

Chóng mặt, run rẩy

Tim đập mạnh, thở nhanh

Cảm giác căng thẳng, lo lắng

Đau nhức cơ thể, căng cơ

Gia tăng sử dụng chất gây nghiện

Ảnh hưởng của sang chấn kéo dài trong bao lâu?

Các triệu chứng của sang chấn thường kéo dài từ vài ngày đến vài tháng. Ảnh hưởng của sang chấn có thể tàn khốc đối với tâm trí của bạn. Bạn có thể cảm thấy như không còn là chính mình trong một khoảng thời gian. Trong nhiều trường hợp, các triệu chứng sẽ dần biến mất khi thời gian trôi qua và khi bạn xử lý những trải nghiệm trong quá khứ của mình. Khi bạn đã cảm thấy ổn hơn, việc những kí ức hoặc cảm xúc đau buồn thỉnh thoảng vẫn trỗi dậy là điều bình thường - đặc biệt trong các ngày kỉ niệm sự kiện sang chấn, hoặc khi bạn bắt gặp thứ gì đó gợi nhắc đến sự kiện ấy. Những sự vật, hiện tượng khơi dậy những kí ức hoặc triệu chứng của sang chấn được gọi là yếu tố kích hoạt.

Nếu các triệu chứng của bạn vẫn không thuyên giảm hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, thì có lẽ bạn đang phải đối mặt với rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Mặc dù mối nguy hiểm đã qua đi, nhưng não của bạn vẫn bị "mắc kẹt" trong nỗi sợ hãi khi xưa và khó có thể vượt qua được sự kiện đó. Những người mắc PTSD có thể trải qua tình trạng lo âu cực độ, hồi tưởng và liên tục sống lại những kí ức đau buồn của sự kiện sang chấn.

Sang chấn cũng có thể dẫn đến các tình trạng sức khỏe tâm thần khác, như trầm cảm và lo âu. Điều này đặc biệt phổ biến đối với những người gặp sang chấn khi còn nhỏ. Trẻ em thường chưa có được các kỹ năng ứng phó cần thiết để xử lý sang chấn. Và vì thế, những hậu quả đau đớn của sang chấn có thể tái hiện trong các giai đoạn sau của cuộc đời. Những người đã trải qua sang chấn cũng có thể lạm dụng chất gây nghiện và rượu bia như một phương cách để tự điều trị.

Liệu tôi có bao giờ hồi phục được sau sang chấn không?

Hãy kiên nhẫn với bản thân! Sang chấn rất khó để giải quyết — nhưng điều đó không có nghĩa là bạn sẽ không bao giờ hồi phục. Có rất nhiều cách để những người từng trải qua sang chấn ứng phó với các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của họ. Nhiều người trong số đó vẫn đang sống một cuộc sống viên mãn với sự trợ giúp của hệ thống hỗ trợ, liệu pháp tâm lý, việc thay đổi lối sống và/hoặc dùng thuốc.

Nếu bạn cho rằng mình có thể đang gặp phải một tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu hoặc PTSD, hãy thực hiện một trong các bài kiểm tra sức khỏe tâm thần trực tuyến của chúng tôi.