Nghiện là một tình trạng y khoa

Người ta thường nói về nghiện theo cách như nghiện là một thất bại về đạo đức - những người có vấn đề về nghiện là “ích kỷ” hoặc “tồi tệ”. Nghiện chiếm đoạt các con đường tưởng thưởng trong não của bạn, khiến việc đưa ra các lựa chọn lành mạnh về việc sử dụng chất của bạn trở nên khó khăn hơn. Điều này có nghĩa là nghiện là một tình trạng về mặt y khoa, giống như bệnh tìm hoặc tiểu đường. Đây cũng là một loại bệnh tâm lý - tâm thần.

Chỉ có chuyên gia y tế mới có thể chẩn đoán nghiện. Mặc dù vậy Cộng đồng Y khoa Hoa Kỳ về Nghiện Chất chỉ ra năm dấu hiệu chính phân biệt tình trạng nghiện với các tình trạng lạm dụng chất khác:

• Bạn không thể ngừng sử dụng ma túy hoặc rượu - ít nhất là không thể dừng trong thời gian dài. Bạn có thể thử dừng trong một khoảng thời gian, nhưng bạn tiếp tục sử dụng trở lại. 
• Bạn cảm thấy thèm dữ dội. Khi bạn không sử dụng ma túy hoặc rượu, bạn nghĩa đến việc sử dụng chúng. Bạn có thể sẵn sàng làm những việc cực đoan hoặc nguy hiểm để có được ma túy hoặc rượu.
• Bạn gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc của mình. Ma túy và rượu trở thành công cụ thay thế các kỹ năng ứng phó khác của bạn. Bạn trở nên nhạy cảm hơn với căng thẳng. Bạn gặp khó khăn hơn trong việc nhận diện mình đang cảm thấy gì.
• Việc sử dụng ma túy hoặc rượu cản trở cuộc sống hàng ngày hoặc các mối quan hệ của bạn. Theo thời gian, hành vi của bạn ngày càng mất kiểm soát. Thời gian và tiền bạc dành vào sử dụng chất thay cho những trách nhiệm khác của bạn. Những người khác bắt đầu thất vọng với hành vi của bạn.
• Bạn ngày càng ít nhận thức hơn về những hậu quả tiêu cực. Sử dụng càng lâu, bạn càng ít nhận thức mức độ ảnh hưởng đến bạn và những người xung quanh như thế nào. Ngay cả những hậu quả tiêu cực cực kỳ nghiêm trọng, như con của bạn phải rời khỏi nhà, cũng không đủ để thúc đẩy bạn dừng lại. Thường thì những người khác nhận ra việc sử dụng chất gây nghiện của bạn là vấn đề trước khi bạn ý thức được điều này.

Không phải tất cả những người sử dụng chất gây nghiện hoặc rượu đều phù hợp với mô tả này. Tuy nhiên bạn cũng không cần phải trở nên nghiện thì chúng mới gây ra các vấn đề trong cuộc sống của bạn! Nhiều người nhận ra tác động tiêu cực của chất gây nghiện và rượu đối với cuộc sống của họ và quyết đinh cắt giảm hoặc tự cai nghiện. Và một khi mọi thứ tiến triển đến mức nghiện/ phụ thuộc, việc cai nghiện mà không có sự trợ giúp sẽ trở nên vô cùng khó khăn.

Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể nghiện chất hoặc rượu, hãy làm bài Đánh giá Rối loạn Sử dụng rượu (AUDIT) để tìm hiểu xem bạn có nguy cơ hay không. Hãy cởi mở với phản hồi từ những người bày tỏ mối quan tâm với bạn. Bác sĩ hoặc nhà trị liệu có thể giúp bạn tìm hiểu các lựa chọn điều trị khác nhau.

Nhiều người sống chung với chứng nghiện cũng mắc ít nhất một loại bệnh tâm thần khác. Bạn có thể nghe các chuyên gia gọi đây là chẩn đoán kép hoặc rối loạn đồng mắc. Điều trị rối loạn đồng mắc hiệu quả nhất vì nó giải quyết từng tình trạng thay vì chỉ tập trung vào một trong hai rối loạn. Và may mắn thay, nhiều phương pháp điều trị chứng nghiện cũng quan tâm đến các bệnh tâm thần khác và ngược lại.

Theo truyền thống, thuật ngữ “nghiện” được áp dụng cho những người mà việc sử dụng ma túy hoặc rượu của họ đã trở nên nghiêm trọng. Nhưng ngày này, nhiều chuyên gia sức khỏe tâm thần đồng tình rằng các hành vi cũng mang tính gây nghiện.

Nhiều người cũng thường dùng từ “nghiện” trong cuộc trò chuyện hàng ngày: “Tôi nghiện sô cô la quá!”. Điều này có thể khiến bạn khó nhận diện ranh giới giữa việc nghiện một thứ gì đó với viêc làm điều đó nhiều. Đặc biệt là vì hầu hết các hành vi này đều ở mức độ vừa phải - một số hành vi thậm chí còn lành mạnh (như quan hệ tình dục) hoặc thậm chí cần thiết (như thực phẩm)! Vì vậy, làm thế nào để biết khi nào hành vi của bạn đang trở thành vấn đề?

Chưa có một định nghĩa thống nhất về các hành vi nghiện. Nhưng chúng thường được định nghĩa tương tự như nghiện ma túy và rượu. Dưới đây là một số dấu chỉ nếu bạn áp dụng các quy tắc của Cộng đồng Y khoa Hoa Kỳ về Nghiện Chất cho các hành vi khác:

• Bạn không thể ngừng hành vi - ít nhất là không thể dừng lại trong thời gian dài. Bạn có thể thửu dừng trong một khoảng thời gian, nhưng bạn tiếp tục sử dụng trở lại.
• Bạn không thể ngừng suy nghĩ về việc thực hiện hành vi nghiện. Khi bạn không thực hiện hành vi, bạn nghĩ đến chúng. Bạn có thể sẵn sàng làm những việc cực đoan hoặc nguy hiểm để tiếp tục thực hiện hành vi nghiện (VD: như trộm cắp để bạn tiếp tục đánh bạc).
• Bạn gặp khó khăn trong việc quản lý cảm xúc của mình. Hành vi nghiện thay thế các kỹ năng ứng phó khác của bạn. Bạn trở nên nhạy cảm hơn với căng thẳng. Bạn gặp khó khăn hơn trong việc nhận diện mình đang cảm thấy gì.
• Hành vi nghiện cản trở cuộc sống hàng ngày hoặc các mối quan hệ của bạn. Theo thời gian, hành vi của bạn ngày càng mất kiểm soát. Thời gian và tiền bạ dành vào việc nghiện thay cho những trách nhiệm khác của bạn. Những người khác bắt đầu thất vọng với hành vi của bạn.
• Bạn ngày càng ít nhận thức hơn về những hậu quả tiêu cực. Hành vi nghiện càng kéo dài, bạn càng ít nhận thức mức độ ảnh hưởng đến bạn và những người xung quanh như thế nào. Ngay cả những hậu quả tiêu cực cực kỳ nghiêm tọng, như mất việc hoặc thi trượt, cũng không đủ để thúc đẩy bạn dừng lại. Thường thì những người khác nhận ra hành vi đó của bạn là vấn đề trước khi bạn ý thức được điều này.

Nghiên cứu cho thấy những người vật lộn với hành vi nghiện cũng có nhiều khả năng nghiện ma túy hoặc rượu hơn. Các chuyên gia điều trị nghiện đôi khi nói về việc mọi người thay thế cơn nghiện này bằng cơn nghiện khác - có thể bạn đã ngừng uống rượu, nhưng thay vào đó bạn bắt đầu ăn quá nhiều. Song đừng nản lòng: thực tế thì việc hồi phục sau một cơn nghiện sẽ giúp bạn ít có khả năng phát triển thêm một cơn nghiện khác.

Nhiều người sống chung với chứng nghiện cũng mắc ít nhất một tình trạng tâm lý - tâm thần khác. Bạn có thể nghe các chuyên gia gọi đây là chẩn đoán kép hoặc rối loạn đồng mắc. Điều trị rối loạn đồng mắc hiệu quả nhất khi nó giải quyết từng tình trạng thay vì chỉ tập trung vào một trong hai rối loạn. Và may mắn thay, nhiều phương pháp điều trị chứng nghiện cho thấy cũng quan tâm đến các bệnh tâm thần khác và ngược lại.

Có nhiều thứ để nói về nghiện rượu hơn là việc chỉ uống nhiều. Nhưng không cần phải nghiện rượu thì đây mới là vấn đề của bạn.

Bao nhiêu là nhiều?

Hầu hết mọi người có thể uống một lượng rượu vừa phải mà không gây ra các vấn đề nghiêm trọng với cuộc sống của họ. Điều này chính xác có nghĩa là gì?

• Uống vừa phải là tối đa một ly mỗi ngày đối với phụ nữ hoặc tối đa hai ly mỗi ngày đối với nam giới.
• Nhiều hơn 4 ly một ngày đối với phụ nữ hoặc 5 ly một ngày đối với nam giới, đều được coi là “uống nguy cơ cao”.
• Nếu bạn uống một lượng nhiều như trên trong 2 giờ, đó được coi là uống quá chén.
• Lưu ý rằng một thức uống bao gồm cả một lon bia, một ly rượu vàng hoặc một shot rượu. Nhiều loại cocktail bao gồm 2 - 3 shot - một ly Long Island Iced Tea có thể được tính là 4 - 5 shot!

Trên đây là những quy tắc có cơ sở, nhưng cơ thể mỗi cá nhân dung nạp xử lý rượu khác nhau. Một số người có thể uống nhiều hơn và dường như không gặp vấn đề gì, trong khi người khác có thể say sau từ một đến hai ly.

Hầu hết người uống rượu nguy cơ cao hoặc thậm chí uống quá chén không bị nghiện rượu. Điều lớn nhất giúp phân biệt chứng nghiện (hay nghiện rượu) với các hình thức sử dụng rượu khác là: khi một người nào đó nghiện rượu, họ rất khó - gần như không thể - tự dừng lại.

Tôi có nên cắt giảm không?

Cuối cùng, bạn là người quyết định bao nhiêu là quá nhiều. Hãy nghĩ về những hậu quả tiêu cực đã trải qua khi uống rượu, chẳng hạn như đưa ra quyết định sai lầm hoặc ngất đi. Hãy nghĩ đến những rủi ro sức khỏe lâu dài tiềm ẩn của việc uống nhiều rượu bia: vấn đề về gan, huyết áp cao và một số loại ung thư. Bây giờ, hãy nghĩ về lợi ích nhận được từ việc uống rượu: có thể bạn thích hương vị của rượu hoặc nó giúp bạn thấy thoải mái hơn khi giao lưu với những người mới. Giờ thì hãy tự hỏi bản thân liệu lợi ích có nhiều hơn tác hại không.

Nếu không chắc chắn, bạn luôn có thể thử cắt giảm và xem điều gì sẽ xảy ra. Làm như vậy, liệu bạn có gì để mất?

Bạn cũng không nhất thiết phải bỏ hoàn toàn - bạn có thể cải thiện đáng kể chỉ bằng cách cắt giảm thành uống một cách vừa phải. Điều đáng nói rằng, nhiều người nhận ra tránh hoàn toàn việc uống rượu sẽ dễ dàng hơn là uống vừa phải, có chừng mực.

Nếu tôi không thể dừng thì sao?

Nếu bạn đang gặp khó khăn để tự cai, bạn có thể là bị nghiện rượu. May mắn thay, có nhiều phương pháp điều trị chứng nghiện rượu có cơ sở rõ ràng: trị liệu tâm lý, điều trị nội trú, thuốc và các nhóm hỗ trợ. Hàng triệu người trước bạn đã hồi phục khỏi chứng nghiện rượu. Với sự trợ giúp phù hợp, bạn cũng có thể làm được.

Rượu và bệnh tâm thần

Nhiều người cũng sử dụng rượu như một cách tự điều trị bệnh tâm thần mà đôi khi không để ý. Nếu bạn có bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần tiềm ẩn, việc giải quyết chúng có thể giúp bạn cắt giảm hoặc ngừng uống rượu dễ dàng hơn - và ngược lại.