Nuôi dạy một đứa trẻ đem lại niềm vui rất lớn, nhưng bố mẹ cũng cần chuẩn bị trước cho những lúc bị kiệt sức hay hết sạch năng lượng, đặc biệt là thời điểm sau sinh; và cả những căng thẳng, lo lắng khi bọn trẻ lớn lên, biết cãi lời hay thậm chí là những rắc rối lớn hơn. Một số cặp vợ chồng còn phải đối mặt với sự mất mát không thể tưởng tượng là mất con và việc vất vả để vượt qua điều đó.

Ứng phó với sự kiệt sức

Sự kiệt sức không chỉ do làm việc quá chăm chỉ. Việc nuôi dạy con cái hay chăm sóc người khác thường xuyên đều sẽ dẫn đến sự kiệt sức, căng thẳng và quá tải.. Nếu không chú ý, điều này có thể dẫn đến những tổn hại về cảm xúc, tinh thần và thể chất; gồm cả những cảm giác hoài nghi, thờ ơ và cuối cùng là trầm cảm. Cũng giống như những người khác, khi những người làm bố mẹ gặp phải tình trạng kiệt sức; họ sẽ che giấu các triệu chứng của mình, sợ bị kỳ thị là không đủ tốt hay yếu đuối; và nếu không được quan tâm, điều trị; sự kiệt sức của bố hoặc mẹ có thể gây ra những ảnh hưởng xấu cho cả gia đình.

Mức độ phổ biến của tình trạng bố mẹ bị kiệt sức?

Trong một số cuộc khảo sát, có tới 60% phụ huynh cho biết họ đã từng trải qua cảm giác kiệt sức vào thời điểm nào đó. Nhưng nhiều người không muốn thừa nhận điều đó khi đang nuôi dưỡng con cái nên họ cũng không nhận được sự giúp đỡ. Mọi người thường tin rằng họ được trông đợi như một siêu  nhân khi chăm sóc con; và sự kiệt sức có thể khiến họ cảm thấy bản thân như không đủ trưởng thành.

Bố mẹ kiệt sức có thể có biểu hiện gì?

Nghiên cứu cho thấy, một trong những triệu chứng đáng lo ngại nhất của sự kiệt sức ở bố mẹ là cảm giác muốn trốn tránh- cụ thể hơn là sự chối bỏ trách nhiệm với gia đình. Khi những cảm giác như vậy bị bỏ lơ dần dần có thể dẫn đến việc nuôi dạy con hờ hững hoặc bạo hành  thậm chí bị bỏ rơi chúng. Trẻ em sẽ thấy không được yêu thương nếu chúng thường có cảm giác phải tự lớn lên hay bị mất kết nối với bố mẹ.

Làm thế nào để bố mẹ có thể tránh bị kiệt sức?

Thông thường, những người thể hiện tốt vai trò làm bố mẹ nhất sẽ có nguy cơ bị kiệt sức cao nhất. Những áp lực mà họ đặt lên mình khi theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo khiến họ không bao giờ cảm thấy bản thân đủ tốt. Hãy sống thoải mái hơn với chủ nghĩa hoàn hảo, thiết lập thời gian biểu phù hợp, biết chăm sóc bản thân (cho dù trong 1 khoảnh khắc ngắn ngủi) và tìm kiếm sự hỗ trợ có thể giúp phụ huynh tránh khỏi tình trạng bị kiệt sức.

Làm thế nào bố mẹ có thể kiểm soát sự kiệt sức?

Nghiên cứu cho thấy, khi bố mẹ gặp phải tình trạng kiệt sức, họ nên giảm bớt công việc nhà và nhận sự trợ giúp từ gia đình, bạn bè hoặc thuê người hỗ trợ; giảm bớt kì vọng về các mốc phát triển của con; các mục tiêu về dinh dưỡng theo độ tuổi. Họ nên dành thời gian tìm ra những vấn đề khiến họ căng thẳng nhất và tập trung vào những điều đó thay vì toàn bộ vai trò của một người phụ huynh.

Ứng phó với những điều mới
 

Sự xuất hiện của con cái ảnh hưởng như thế nào đến mối quan hệ vợ chồng?

Sự xuất hiện của một đứa trẻ sơ sinh sẽ ảnh hưởng đáng kể đến đời sống tình dục của các cặp vợ chồng, vì họ cần dành thời gian cho việc chăm sóc con cái. Đặc biệt khi ham muốn tình dục của phụ nữ suy giảm đáng kể sau sinh thì đàn ông lại ít bị ảnh hưởng hơn. Điều này dẫn đến sự chênh lệch lớn và kéo theo những mâu thuẫn sau đó. Một số nghiên cứu với quy mô lớn đã cho thấy sự suy giảm chung về mức độ hài lòng trong mối quan hệ sau khi có con; và ở phụ nữ thì mức độ giảm cao hơn nam giới. Tham vấn cặp đôi chuyên sâu cho những vợ chồng mới có con có thể giúp họ  giữ kết nối với nhau, nhưng trong cuộc sống thường ngày, những khoảnh khắc gần gũi ngắn ngủi như ôm ấp, cử chỉ ân cần bất ngờ, cảm ơn đối phương và đi ngủ cùng lúc đều có thể giúp các cặp đôi duy trì kết nối với nhau.

Làm thế nào để các bà mẹ mới sinh  có thể bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình?

Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe tinh thần cho các bà mẹ mới sinh nhấn mạnh rằng họ phải ưu tiên chăm sóc bản thân, bao gồm dinh dưỡng, tập thể dục, giấc ngủ, nhận hỗ trợ từ xã hội và dành thời gian cho chính mình. Vì vậy, uống đủ nước, đi bộ thường xuyên, giảm bớt cafein, tranh thủ nghỉ ngơi thư giãn và nhờ gia đình, bạn bè giúp đỡ những việc nhỏ sẽ có ích cho tâm trạng và sức khỏe tinh thần của họ.

Làm thế nào để những người mới làm bố có thể bảo vệ sức khỏe tinh thần của họ?

Trong nhiều năm, nghiên cứu về những người mới làm bố có con thường chưa được chú ý trong hỏi chuyện lâm sàng về sức khỏe tâm thần sau sinh. Giờ đây, chúng ta biết rằng việc được làm bố cũng tạo ra những thay đổi đáng kể ở nam giới , bao gồm nội tiết tố, mức độ căng thẳng với vợ và những áp lực tâm lý đe doạ bản sắc cá nhân của họ.. Và một số nghiên cứu chỉ ra rằng những người mới làm bố trải qua những cơn trầm cảm với tỷ lệ gần giống như những người mới làm mẹ, nhưng họ ít có cơ hội điều trị hơn. Khoa học đã chứng minh những lợi ích khi trẻ nhỏ được bố chúng chăm sóc. Vậy nên những người làm cha mẹ cần quan tâm đến bạn đời hoặc đề nghị được giúp đỡ nếu bản thân thấy không ổn.

Lo lắng sau sinh là gì?

Ngoài những triệu chứng trầm cảm, bố mẹ mới sinh con còn có thể gặp phải các dấu hiệu của lo âu lan tỏa, và đáng lo ngại nhất, họ có thể mắc rối loạn lo âu sau sinh, một tình trạng phổ biến và có thể điều trị được nhưng chưa được chẩn đoán nhiều. Lo âu sau sinh có thể xuất hiện trong các cơn hoảng loạn hay rối loạn lo âu lan toả; hoặc với một số triệu chứng của OCD hoặc PTSD. Những người có tiền sử rối loạn lo âu có thể dễ bị lo lắng sau sinh hơn. Tuy nhiên bất kỳ người mới làm bố mẹ nào gặp phải các triệu chứng rối loạn đều nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ nhà tâm lý trị liệu.

Tình trạng thiếu ngủ ảnh hưởng đến các bố mẹ như thế nào?

Mặc dù tất cả những người mới làm bố mẹ đều biết trẻ sơ sinh sẽ làm gián đoạn giấc ngủ của họ đến mức nào, khiến họ cảm thấy tinh thần kém nhạy bén và dễ cáu kỉnh hơn; nhưng họ vẫn đánh giá thấp những ảnh hưởng nghiêm trọng của việc mất ngủ. Các nghiên cứu về những người mới làm bố mẹ bị thiếu ngủ đã chỉ ra rằng họ có thể bị giảm khả năng thể hiện niềm vui trên nét mặt và giọng nói, tỏ ra buồn hơn với những người khác, và tất cả đều có thể ảnh hưởng đến việc kết nối cảm xúc với đứa con.

Đối mặt với chứng trầm cảm sau sinh

Có tới 60% các bà mẹ mới sinh trải qua cảm giác trầm cảm sau sinh (PPD). Những cảm giác lo lắng, cáu kỉnh và bối rối xảy đến trong  giây phút tưởng chừng hạnh phúc nhất của cuộc đời có thể khiến họ mất phương hướng và bất an, dẫn việc dễ khóc không lý do, mất ngủ, không thèm ăn, và trong những trường hợp nghiêm trọng, họ có thể gây bạo lực với con hoặc có suy nghĩ tự tử .Những cảm giác này nếu chỉ kéo dài trong hai hoặc ba ngày sau sinh - "hội chứng baby blues" thường không được quan tâm nhiều về mặt lâm sàng, nhưng nếu chúng kéo dài trong hai tuần hoặc lâu hơn thì nên được điều trị bởi nhà chuyên môn.

Mọi người nên hiểu gì về bệnh trầm cảm sau sinh?

Những người chưa trải qua trầm cảm sau sinh sẽ không hiểu được sâu rộng về nó. Ví dụ, có những người xuất hiện triệu chứng trầm cảm từ khi mang thai hay cũng có những người không có triệu chứng trong những tuần đầu sau sinh. Vì vậy, các chuyên gia khuyên rằng bác sĩ có thể chẩn đoán trầm cảm sau sinh trong khoảng thời gian 6 tháng trước sinh và một năm sau sinh.

Các yếu tố nguy cơ dẫn đến trầm cảm sau sinh là gì?

Bất kỳ người mới làm bố mẹ nào cũng có thể có triệu chứng trầm cảm, nhưng khoa học đã xác định một số nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến trầm cảm sau sinh, bao gồm căng thẳng trong hôn nhân, ít được hỗ trợ xã hội,  có người thân qua đời gần thời gian đó, mất cân bằng nội tiết tố, hút thuốc, hoặc có tiền sử lo âu, trầm cảm. Khi ta nhận thức được những yếu tố nguy cơ ở một người dễ mắc trầm cảm sau sinh và sẽ sẵn sàng tìm kiếm sự giúp đỡ sẽ điều trị hiệu quả hơn cũng như hạn chế ảnh hưởng đối với sự phát triển của trẻ và các mối quan hệ trong gia đình.

Làm thế nào để các bà mẹ mới sinh con biết rằng họ cần được giúp đỡ?

Hầu hết các bà mẹ mới sinh đều hay khóc, điều này khá dễ hiểu vì họ bị kiệt sức và choáng ngợp với việc trở thành mẹ. Nhưng những người bị trầm cảm sau sinh sẽ khóc nhiều hơn và cảm thấy không thể làm việc được. Và nếu những người mới làm bố mẹ chỉ cảm thấy mệt mỏi, thì những người bị trầm cảm sau sinh có thể sẽ muốn ngủ bất cứ lúc nào hoặc bị mất ngủ hoàn toàn. Nếu gặp phải những triệu chứng này hoặc là cảm thấy giận dữ cao độ, có ý nghĩ tự làm hại bản thân, sợ hãi,  ác cảm với con mình, thì các bố mẹ nên tìm kiếm sự giúp đỡ.

Đàn ông có thể bị trầm cảm sau sinh không?

Có, nghiên cứu cho thấy cứ 4 người đàn ông thì có 1 người gặp phải các triệu chứng trầm cảm sau sinh trong 1 năm sau khi có con. Các nghiên cứu chỉ ra rằng nam giới có xu hướng tách biệt, cô lập bản thân khi có cảm xúc tiêu cực nên họ ít có thể tìm được sự giúp đỡ hoặc điều trị hơn so với phụ nữ vì bị phủ nhận, kỳ thị hay không hợp với kỳ vọng của xã hội. Các nhà lâm sàng ủng hộ các cặp vợ chồng nên cùng nhau tìm cách điều trị chứng trầm cảm sau sinh, bất kể bố hay mẹ đang trải qua các triệu chứng nghiêm trọng đó.

Làm thế nào để những người mới làm bố có thể bảo vệ sức khỏe tinh thần của họ?

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người mới làm bố dễ bị trầm cảm và những người bố trầm cảm ít gắn bó với con cái hơn. Nhưng các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra có thể sự thiếu gắn kết với con mới thực sự là nguyên nhân dẫn đến chứng trầm cảm ở một số ông bố mới có con. Những người bố dành nhiều thời gian hơn cho con ít có nguy cơ bị trầm cảm hơn trong một năm sau đó, một lợi ích rõ ràng cho các gia đình và cũng là lập luận mạnh mẽ cho chính sách nghỉ thai sản cho những người bố.

Nguồn: Parental Burnout and Stress - Psychology Today